Χριστουγεννιάτικα έθιμα - Πρωτοχρονιάτικα έθιμα.

Χριστουγεννιάτικα έθιμα


Μεγάλες φωτιές και κουδούνια.

Στη βόρεια Ελλάδα, στον Πόντο (άλλοτε) κ.α. ανάβουν μεγάλες φωτιές στην πλατεία των χωριών ή στο ψηλότερο σημείο τους. Γύρο από τη φωτιά μικροί και μεγάλοι τραγουδούν χριστουγεννιάτικα τραγούδια και συγχρόνως χτυπούν κουδούνια. Έτσι με τη φωτιά και τους κρότους των κουδουνιών πιστεύουν πως διώχνουν μακριά τα δαιμόνια του Δωδεκάμερου. (Το Δωδεκάμερο ξεκινά απ’ την παραμονή των Χριστουγέννων στις 24 Δεκεμβρίου, μέχρι τα Θεοφάνια στις 6 του Γενάρη) Για τον ίδιο λόγο οι διαβάτες, όταν ήταν υποχρεωμένοι να βγουν έξω νυχτιάτικα, κρατούσαν ένα δαυλί αναμμένο στο χέρι.

Μεταμφιέσεις.

Ένα άλλο έθιμο, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους καλικατζάρους, είναι οι μεταμφιέσεις. Το συναντάμε στη βόρεια Ελλάδα – Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία – και τους μεταμφιεσμένους τους ονομάζουν Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια ή Μωμόερους. Μεταμφιέζονται σε λύκους, αρκούδες, τράγους κ.α. φορώντας τα τομάρια τους. Αλλά συνηθίζουν να ντύνονται και με παραδοσιακές στολές κρατώντας στα χέρια τους σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά, μπαίνουν στα σπίτια, τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Άμα συναντηθούν δυο παρέες, κάνουν ψεύτικο πόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μια ομάδα να νικήσει.

Για την ευτυχία του σπιτιού.

Δε λείπουν και τα έθιμα που σκοπό τους έχουν την πλούσια σοδειά, την αφθονία, την ευτυχία του σπιτιού. Μια χαρακτηριστική ευχή είναι: «Καλή ‘γεια, καλή χρονιά, καλό μπερκέτ’». Αλλού θυμιάζουν μια πίττα, τα ζώα, το στάβλο, τα γεωργικά εργαλεία. Αλλού μεταλαμβάνουν λίγο κρασί. Στη βρύση του χωριού κάνουν προσφορές, έπειτα κλέβουν νερό και λένε: «Όπως τρέχει το νερό σου, βρυσούλα μου, έτσι να τρέχει το βιο μου».

Ευχές και δώρα.

Στην Κάρπαθο οι νύφες κάνουν μια πλουμιστή κουλούρα για την πεθερά τους. Κι εκείνη πάλι στέλνει τα δικά της.

Πρωτοχρονιάτικα έθιμα.

Το «καλάντιασμα».

Από τα πιο γνωστά έθιμα είναι το «καλάντιασμα». Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ή και ανήμερα, παιδιά ή μεγάλοι άνθρωποι γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα κάλαντα. Ανάλογα με τον τόπο, άλλοι κρατούν στα χέρια τους ένα μήλο, άλλοι ένα πορτοκάλι. Μπορεί όμως να είναι και ένα αστέρι ή ένα χάρτινο καράβι με χάρτινες ταινίες. Πολύ συνηθισμένο είναι να κρατούν ένα χλωρό ραβδί από κρανιά ή από άλλο σκληρό δέντρο. Την ώρα που λένε τα κάλαντα χτυπούν ελαφρά με το ραβδί τους νοικοκυραίους. Το χλωρό ραβδί δίνει ζωή σε ότι αγγίζει! Οι νοικοκυρές φιλεύουν τα παιδιά με νομίσματα, κουλούρια, γλυκά και ξηρούς καρπούς. Στον Πόντο και στην Καππαδοκία τα νομίσματα τα κάρφωναν πάνω σε ένα μήλο.

Το γούρι.

Το σκυλλοκρέμμυδο (κρεμμύδα, άγριο κρεμμύδι) και να το βγάλεις από τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη, γιατί μέσα του υπάρχει μεγάλη δύναμη ζωής. Αυτή τη ζωτική δύναμη μπορεί να την μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα. Έτσι πιστεύει ο λαός μας, γι’ αυτό την αρχιχρονιά κρεμούν σκιλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.

Μεταμφίεση.

Στη Βόρεια Ελλάδα, στον Πόντο κι αλλού, την πρώτη μέρα οι άνθρωποι μεταμφιέζονται σε ζώα: σε καμήλα, σε αρκούδα, σε λύκο, σε τράγο και ότι άλλο. Μεταμφιέζονται όμως και σε διάφορα πρόσωπα. Τα πιο αγαπητά και συνηθισμένα είναι ο γαμπρός, η νύφη, η μπάμπω (μαμή), ο αράπης, ο γιατρός, ο καπετάνιος, ο αρκουδιάρης… Αυτοί οι μασκαρεμένοι γυρίζουν στους δρόμους και δίνουν υπαίθριες παραστάσεις, που έχουν σχέση με το γάμο, τη γέννηση και άλλες πράξεις που έχουν σχέση με τη γονιμότητα, την παραγωγή, τη βλάστηση και την καρποφορία.

Βιβλιογραφία: Τσοτάκου – Καρβέλη, Αικ. ,(1996), «Λαογραφικό ημερολόγιο, οι δώδεκα μήνες και τα έθιμά τους», εκδ. Πατάκη, Αθήνα